1/02/2006

Memento(2000)

"how can I heal if I can' t feel time?"

Directed by Christopher Nolan

حتما شنیده اید که به شوخی می گویند ژان پل سارتر همواره یه دنبال اختراع غذایی بود که احساس پوچی را در انسان القا کند. در فیلم Memento شاهد این هستیم که کریستوفر نولان احساس بیماری از دست دادن حافظه ی کوتاه مدت را با یک فیلم 113 دقیقه ای در بیننده به وجود می آورد. این فیلم که بدون شک به جا به سمت عقب بر می گردد ما را وادار به دوباره دیدنش می کند. یک بیننده ی نه چندان حرفه ای اگر تا آخر فیلم طاقت بیاورد پس از تمام شدن آن به خیلی از ابهامات ظاهری فیلم نمی تواند پاسخ دهد. با این حال معتقدم تماشاگر حرفه ای نیز برای درک کامل فیلم با مشکل مواجه است. در تاریخ سینما بارها با فیلم هایی برخورد کردیم که سکانس های آن در جهت عکس نمایش داده شده اند Memento از دو حیث با آنها فرق می کند. اولا فیلم به دلایلی که در ادامه خواهم آورد به حق سعی در بازی با ذهن مخاطب دارد. (و نه مثل فیلم irriversible که بر عکس کردن سکانس هایش به اعتقاد من صرفا برای قرار دادن فیلم در زمره فیلم های پیشرو بوده است) و ثانیا این فیلم دو نوع صحنه دارد; صحنه های سیاه سفید و رنگی، ابتکار نولان در ساخت فیلم Memento در این جا هویدا می شود، سکانس های سیاه سفید به صورت عادی و سکانس های رنگی به طور عقبگرد پخش می شوند و در نقطه ی اوج فیلم (آخر فیلم) به هم می رسند در حالی که از لحاظ زمانی صحنه ی اول فیلم آخر آن است.

در این جا سعی می کنم خلاصه ی کوتاهی از آن چه به ترتیب زمانی و نه به ترتیبی که در فیلم می بینیم، بیاورم. در ابتدای صحنه های سیاه و سفید فیلم ( همان ابتدای زمانی) لئونارد را می بینیم که در حال حرف زدن با تلفن است که بعدها در فیلم متوجه می شویم با تدی، تنها به ظاهردوست لئونارد،که یک پلیس است حرف می زده است. در این مکالمه طولانی لئونارد در مورد بیماری خود توضیحاتی می دهد. او که در شرکت بیمه کار می کرده در دوران کاری خود با فردی به نام سامی آشنا شده است که از بیماری مشابهی رنج می برد یعنی او نیز فقط چیزهایی را به خاطر می آورد که از تاریخ معینی به قبل بودند. چندی قبل همسر لئونارد توسط فردی به نام جان جی کشته می شود و در همان حادثه لئونارد حافظه ی کوتاه مدت خود را از دست می دهد و در این مدت به جمع آوری اطلاعات از قاتل همسرش می پردازد.لئونارد در مکالمه خود به این موضوع اشاره دارد که روشی برای مقابله با مشکلش پیدا کرده و شرایطش با سامی فرق می کند. صحنه ی مرگ همسر سامی بدون شک یکی از غم انگیز ترین صحنه های فیلم است ما در فیلم هرگز نسبت به لئونارد احساس ترحم نداریم ولی در این صحنه نا امید کننده بودن بیماری او مشهود است. همسر سامی برای امتحان کردن شوهرش بارها ساعت خود را عقب می کشد و از او درخواست می کند انسولینش را بزند و به طبع سامی که فقط 15 دقیقه خاطره دارد این کار را می کند و همسرش را می کشد. روش لئو برای مبارزه با بیماریش استفاده از عکس افراد و تتو بر تمام بدن خود است. او هر روز با یادآوری سامی به کمک تتویی که بر روی دست چپش است بیماری خود را به یاد می آورد و با اتکا و اعتماد به تتوها و یادداشت هایش به دنبال قاتل همسرش می گردد. تدی پس از تماس های طولانی بالاخره موفق می شود به لئو بقبولاند که قاتل همسرش را پیدا کرده (فرد جیمی نامی) و لئونارد به محلی که تدی مدعی است قاتل زنش آن جاست می رود و او را می کشد و لباس هایش را می پوشد. آیا این اولین باریست که تدی از لئو برای کشتن شخص مورد نظر خود استفاده می کند؟ در این لحظه صحنه های سیاه و سفید به شکل هنرمندانه ای تبدیل به رنگی می شوند ( با سکانس آخر فیلم روبرو هستیم). در این به اعتقاد من مهمترین سکانس فیلم تدی سعی می کند با حرف هایش مطالب بعضا ضد و نقیضی را به لئو القا کند. مثلا او را به شک می اندازد که سامی خود او و ساخته ی ذهن اوست با این حال لئو حرفش را نمی پذیرد و پشت عکسی که از تدی قبلا گرفته می نویسد: "دروغ هایش را باور نکن". لئو عکسی که از جیمی پس از مرگش گرفته بود را می سوزاند و ذهن خود را به کل از این ماجرا پاک می کند. از این پس لئو با لباس ها و ماشین جیمی زندگی می کند. او در جیبش یادداشتی پیدا می کند که در آن نوشته ناتالی را ببین ( پیغامی برای جیمی دوست پسر ناتالی که لئو او را کشته) ولی لئو که همه چیز را فراموش کرده فکر می کند پیغام مربوط به اوست و به دیدار ناتالی می رود ناتالی به او در پیدا کردن قاتل زنش کمک می کند چرا که لئو هم در ماجرایی به او کمک کرده است هر چند به کل فراموش کرده و سپس همان طور که در صحنه ی اول فیلم دیدیم لئو، تدی را می کشد.

سکانس های فیلم تقریبا 5 دقیقه ای هستند درست به اندازه ی مدت زمانی که لئو می تواند مسائل را در حافظه ی کوتاه مدت خود نگه دارد. لئو بعد از هر 5 دقیقه با مکان و شرایطی روبرو می شود که هیچ ایده ای از آن ندارد ما نیز به دلیل روند عقب گرد فیلم درست مثل او وارد فضای جدیدی می شویم که از گذشته ی آن هیچ اطلاعی نداریم. اینکه ما نسبت به لئو احساس ترحم نمی کنیم شاید به این خاطر است که حتی از او با وجود بیماریش کمتر می دانیم. صحنه های سیاه سفید که به جلو می روند ما را کم کم با گذشته ی لئو آشنا می کند خاطراتی که قبل از از دست دادن حافظه ی کوتاه مدت اش بوده. و به مرور ما نیز مانند لئو از گذشته اش با خبر می شویم. نمی توان بر نولان این خورده را گرفت که برای جذاب و معما گونه کردن فیلمش، این نوع نمایش فیلم را برگزیده است بلکه این بهترین راه نمایش چنین فیلمی است.

بر خلاف گفته ی نولان که "در Memento معلوم است چه کسی دوست و چه کسی دشمن لئونارد است و همچنین ابهامی در فیلم وجود ندارد" برداشت های متناقضی از این فیلم شده است. دیدکاه اول: لئو خودش قاتل همسرش است و سامی ساخته ی ذهن اوست و بیماری او مدت ها قبل از مرگ همسرش در یک تصادف برایش به وجود آمده. تدی راست می گوید. دیدگاه دوم: سامی وجود داشته و لئو از او برای به یاد آوردن بیماریش استفاده می کند، همسرش را کسی جز خودش کشته و او به دنبال قاتل همسرش برای گرفتن انتقام است و همان طور که لئو پشت عکس تدی نوشته تدی همواره سعی در منحرف کردن راه او دارد. شخصا دیدگاه اول را به دلایلی که خواهم آورد نمی پسندم با این حال این دیدگاه آنقدر ها هم که به نظر می رسد غیر قابل دفاع نیست. مهمترین دفاعی که آورده اند این است که در لحظه ی مرگ همسر سامی فقط سامی و همسرش در صحنه حضور دارند. همسرش که به دلیل تزریق انسولین بیش از حد کشته می شود سامی هم که از بیماری نداشتن حافظه ی کوتاه مدت رنج می برد پس لئو چطور این خاطره را برای تدی تعریف می کند؟ همچنین همسر سامی برای متقاعد کردن سامی بارها ساعت مچی خود را عقب می کشد حال آن که سامی اصلا به ساعت او نگاه نمی کند ولی وقتی لئو وسایل شخصی! همسرش را می سوزاند یک ساعت رومیزی هم در بین آن ها وجود دارد آیا این همان ساعتی نیست که همسر لئو ( و نه همسر سامی) آن را به عقب می کشیده؟ و آیا مطمئنیم تدی قاتل همسر لئو است؟

در دفاع از دیدگاه دوم، نمی خواهم ابهامات موجود را توجیه کنم ولی مگر جز در سکانس آخر اشاره ای به ساخته ی ذهن بودن سامی شده است؟ در چند دقیقه ی آخر فیلم تصویری از حافظه ی لئو می بینیم که در آن لئو در حال نیشگون گرفتن از همسرش است این تصویر دو سه بار با تصویری که در همان محیط است ولی نمایانگر انسولین ردن لئو به همسرش است، جایگزین می شود ( تصویری که به اعتقاد من تدی با سوء استفاده از وضعیت لئو در ذهنش می سازد) اگر قرار باشد لئو حافظه ی کوتاه مدتش را قبل از این خاطره ( نیشگون یا انسولین) از دست داده باشد چرا باید این خاطره در ذهنش مانده باشد؟ حرف های ضد و نقیض تدی در این صحنه و صحنه های قبل چطور توضیح داده می شود؟ آیا ناتالی و جیمی به کل قابل حذف از فیلم نیستند؟ جدای توجیهات منطقی اولا نمی توان گفت نتیجه گیری این فیلم بر عهده ی مخاطب است چرا که اصلا با ساختار فیلم هم خوانی ندارد و ثانیا اگر بنا باشد دیدگاه دوم را بپذیریم زیبایی فیلم به این است که که در صحنه ی آخر به بیننده شوک وارد شود (مثل فیلم مظنونین همیشگی) ولی بعد از اتمام فیلم به تنها چیزی که فکر می کنیم دوباره دیدن آن است! بر خلاف نظر برخی که معتقدند فیلم را نباید بیش از یک بار دید، فکر می کنم یکی از برجستگی های Memento این است که بار دوم دیدن آن جذاب تر است با این حال کسانی که مدافع دیدگاه اول هستند، دیدگاه خود را مدیون دو و حتی بیشتر بار دیدن فیلم هستند.

ناتالی، تدی و برت (در هتلی که لئونارد در آن است کار می کند) افرادی هستند که با لئو در تماسند. جالب این جاست که هر سه از لئو برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کنند: ناتالی با سوء استفاده از بیماری لئو، وی را وادار به از میان برداشتن تهدید کننده اش می کند، تدی از او برای کشتن drug dealer ها استفاده می کند و برت پول دو اتاق را از او می گیرد. این فیلم روند منطقی را دنبال می کند ( هرچند به نظر کار سختی می رسد) ولی هنوز یک مسئله برایم مشخص نیست در صحنه ی آخر فیلم می بینیم لئو بر روی برگه ای یادداشت می کند که شماره ماشین تدی را به عنوان شماره ماشین جان جی، قاتل همسرش، بر روی بدنش خال کوبی کند چرا همان جا نمی نویسد تدی قاتل همسرش است؟

22 comments:

Anonymous said...

bia berim ye bar dg bebinimesh emshab.paye i?

Nassim said...

Come on!!!!!!!!!!!! Tragedy

Anonymous said...

ye film tarif kon ke yaaroo zanesho vakoshe. in filmaaye loos chi bid jigar?
haa haa haa?

Anonymous said...

aval inke damet garm dokhtar! =D>

man didgah e aval be zehnam nareside bud aslan, vali hala payasham :p

Memento ro faghat dobar didam, meske bas bazam bibinam...

Anonymous said...

I cant remember to forget her..

Anonymous said...

Be nazaram didgah e aval daghighan hamooni e ke Tedi mikhad Leo bavar kone va ba tavajoh be shakhsiat e Tedi baeed e dorost bashe!
Albate manam film o ye bar didam:)

Anonymous said...

dar morede eenke chera hamoon moghe
ke shomareye govahiname tedy ro
minevise, nemige ke oon ghatele,
nazar man eene ke, chon lenny ghatel nist va jimmy ro ham tasadofan kosht, nemikhast kase
diga ro eshtebahi bokoshe, vase hamin ham somareye govahiname ro
nevesht ke bad az eenke esbat shod
, een karo bokone.
aval film ham mibinim ke vaghti shomare ro ba photocopy ke Natali
ferestadi tatbigh mide, dige barash
vazeh mishe ke Tedi esme vagheyeesh
nist va een hamoon John G hast.

mamnoon az naghd zibaye shoma.

Anonymous said...

man faghat ye bar in filmo didam, rastesh man didgahe dovom be nazarm oomad hamoon moghe chon manam motaghedam zibayie film be in bood ke vagheiat akhare film shekste beshe vagarna shiveye bayane film ke be soorate makoos bood da gheyre in soorat bi mani bood va filmo tabdil be ye dastane enteghamie kelishei mikard dar soorati ke film be nazaram ye filme ravanshenasane bood.

Anonymous said...

man faghat ye bar in filmo didam, rastesh man didgahe aval be nazarm oomad hamoon moghe chon manam motaghedam zibayie film be in bood ke vagheiat akhare film shekste beshe vagarna shiveye bayane film ke be soorate makoos bood da gheyre in soorat bi mani bood va filmo tabdil be ye dastane enteghamie kelishei mikard dar soorati ke film be nazaram ye filme ravanshenasane bood.

Anonymous said...

شما برای اثبات دیدگاه دوم فقط یه مثال آوردین که چرا باید خاطره انسولین زدن تو حافظه این آدم مونده باشه.در جواب باید به این موضوع توجه کرد که همسر لنی بیماری دیابت رو قبل از ازدست رفتن حافظه لنی داشته.یعنی قبل از اون حادثه که همسر لنی از اون جون سالم به در مبره.این بیماری با او بوده وخاطره انسولین زدن هم بر میگرده به قبل از اون حادثه.لنی برای ادامه زندگی نیاز به یه هدف داشته و چه هدفی بهتر از انتقام.وقتی تو ماشین عکس خودش و جیمی رو میسوزونه.یعنی یه خاطره نوشتاری رو از بین میبره.به دنبال یه زندگی جدیده با یه قربانی جدید.جایی که میگه تدی میتونه جان جی من باشه.مطمینا بعد از مرگ تدی هم به دنبال یه جان جی دیگه میره.

Anonymous said...

[url=http://tonoviergates.net/][img]http://tonoviergates.net/img-add/euro2.jpg[/img][/url]
[b]coreldraw graphics suite, [url=http://tonoviergates.net/]Suite X4 Retail[/url]
[url=http://sopriventontes.net/]educational software reviews[/url] discount software sales coreldraw 3d cylinder
buy microsoft software online [url=http://tonoviergates.net/]student discount software adobe[/url] filemaker pro 10 advanced
[url=http://sopriventontes.net/]microsoft free student software[/url] Suite 4 Design
[url=http://sopriventontes.net/]did adobe buy macromedia[/url] adobe creative suite 3 design premium student discounts
Pro Extended Mac [url=http://tonoviergates.net/]selling software over the[/url][/b]

Anonymous said...

deev : man filmo ye bar ba degh ghat didam - modam mizadam aghab va dobare mididam bazi az secance haro - akhare film tedy khodesh kolle majararo mige ( ya doroogh ya ras ) ke sami sakhteye zehne khodete va to khodet hamsareto koshti va john jey ke dasht hamsareto khafe mikard zende moond hamsaret - hala ya rast ya doroogh man in nazariaro ghabool daram nesbat be dovomi - leo ham vase inke ye joorayi azabe vojhdan nagire ke chera adame biginahio koshte aksesho pare mikone . va poshte akse teddy ham minivise be doorogh hash bavar nakon - baraye in ke hich vaght ba haghighat rooberoo nashe - be nazaram teddy ye addame kheili khoob va dooste del soozi hast ..

Anonymous said...

احمقانه ترین سوالی که در مورد این کار میشه پرسید اینه که
" چرا همان جا نمی نویسد تدی قاتل همسرش است؟"
شما الان این چیزی که نوشتی به نظرت نقد فیلمه!!؟

Anonymous said...

آخر فیلم نشون میده لنی سوار جگواره به خودش میگه "وقتی چشام بسته هست باید باور کنم دنیا وجود داره" بعدش یه صحنه نشون میده لنی و زنش خوابیدن. روی لنی خالکوبی شده
"I've Done It"
این خالکوبی رو در هیچ جای فیلم ندیدیم. یعنی بعد از تمام ماجرای فیلم خالکوبی
"i've done it"
رو انجام داده
و یعنی زنش هنوز زنده هست؟

Unknown said...

این فیلم رو باید با هر دیدگاه یکبار دید. چون هر دیدگاه دلایل منطقی خودش رو داره. این هنر نویسنده و کارگردانه.
من دیدگاه اول رو تا حدی درست میدونستم یعنی تدی راست میگفته.اما این سئوال برام پیش اومد که با توجه به اینکه داستان سامی ساخته ی ذهن خود لنی پس به گونه ای داستان خود لنیه دیگه. پس چطور می شه که لنی که حافظه اش تعطیله تموم اتفاقات خودش رو یادشه و به سامی نسبت میده اونارو؟

Unknown said...

این فیلم شبیه فیلم شاتر آیلند هم هست. تو هر جفتشون آخر فیلم بیننده رو به شک می اندازه که حقیقت با شخصیت اصلی فیلمه یا اون شخصیتی که از اول فیلم فکر می کردیم آدم بدست داره درست می گه؟
ولی اصولا این درسته که فیلم کلیشه ای نباشه و آخرش شوکه بشی. هنوزم معتقدم تدی راست می گه و کارگردان فقط خواسته مبهم کنه فیلمو

Anonymous said...

you tube anastasia dating http://loveepicentre.com/map.php bbw porn and dating

Anonymous said...

content management ebook http://audiobookscollection.co.uk/de/Cristina-Silvano/m23097/ kautilya the arthashastra ebook [url=http://audiobookscollection.co.uk/Apple-Pro-Training-Series-Xsan-Quick-Reference-Guide/p133093/]download ebook hypnotherapy quit smoking hypnosis[/url] free last anatomy ebook download

Anonymous said...

bible computer software http://buyoem.co.uk/product-36189/XLineSoft-ASPRunner-Professional-6-3 action replay installation software [url=http://buyoem.co.uk/product-37336/Ultra-QuickTime-Converter-4-1]gps software winxp[/url] soccer logo software
[url=http://buyoem.co.uk/es/product-22850/Adobe-Illustrator-CS4-Mac]Adobe Illustrator CS4 [Mac] - Cheap Legal OEM Software, Software Sale, Download OEM[/url] bmc software enterprise license
[url=http://buyoem.co.uk/fr/product-36810/CSoftLab-C-Organizer-Professional-4-5][img]http://buyoem.co.uk/image/1.gif[/img][/url]

Anonymous said...

windows mobile six times table software http://buysoftwareonline.co.uk/it/product-37101/Alabe-Reports-Asteroid-Goddesses-1-2 woodworking cutting software [url=http://buysoftwareonline.co.uk/product-35821/GizmoLabs-RPM-1-2]tape calculator software[/url] website framing software
[url=http://buysoftwareonline.co.uk/es/information-7/FAQ]FAQ - Cheap Legal OEM Software, Software Sale, Download OEM[/url] what can picasa software do
[url=http://buysoftwareonline.co.uk/fr/category-100-108/Outils-de-l-Office?page=5][img]http://buyoem.co.uk/image/3.gif[/img][/url]

Anonymous said...

[url=http://redbrickstore.co.uk/products/sublingual-viagra.htm][img]http://onlinemedistore.com/9.jpg[/img][/url]
fda pharmacy http://redbrickstore.co.uk/products/rogaine-5-.htm ny online pharmacy [url=http://redbrickstore.co.uk/products/zithromax.htm]pharmacy technician jobs in colorado[/url]
find imitrex pharmacy online sale http://redbrickstore.co.uk/products/atacand.htm pharmacy students [url=http://redbrickstore.co.uk/products/xplode--stamina--energy-and-sex-enhancer-.htm]xplode stamina energy and sex enhancer [/url]
pharmacy technician course curriculum http://redbrickstore.co.uk/products/carafate.htm discount pharmacy prilosec purchase [url=http://redbrickstore.co.uk/products/entocort.htm]weight and volume pharmacy calculations[/url]
controversies in pharmacy http://redbrickstore.co.uk/products/antabuse.htm list of short term projects for pharmacy graduates [url=http://redbrickstore.co.uk/products/terramycin.htm]terramycin[/url]

Anonymous said...

[url=http://certifiedpharmacy.co.uk/refer-a-friend.htm][img]http://onlinemedistore.com/10.jpg[/img][/url]
florida board of pharmacy http://certifiedpharmacy.co.uk/products/effexor-xr.htm multistate pharmacy jurisprudence exam [url=http://certifiedpharmacy.co.uk/products/seroquel.htm]pharmacy schools in arizona[/url]
the doctors pharmacy http://certifiedpharmacy.co.uk/products/ditropan.htm northwest iowa pharmacy association [url=http://certifiedpharmacy.co.uk/categories/general-health.htm]general health[/url]
vipps pharmacy http://certifiedpharmacy.co.uk/products/nexium.htm online classroom pharmacy tech course [url=http://certifiedpharmacy.co.uk/products/abana.htm]capella online university pharmacy[/url]
freedom pharmacy http://certifiedpharmacy.co.uk/products/mobic.htm kansas pharmacy interview eldon wilson [url=http://certifiedpharmacy.co.uk/products/lioresal.htm]lioresal[/url]